Orlanda Lie opent de studiedag op 11 februari 2011 door te vertellen dat het idee om een platenboek te maken al vanaf de start van WEMAL leeft. Het project is nooit goed van de grond gekomen en dit heeft wellicht te maken met het feit dat tot nu toe alleen mensen met een literairhistorische achtergrond hebben meegewerkt. Inmiddels is WEMAL in contact gekomen met twee kunsthistorici en is er ook onder de WEMAL-leden belangstelling hiervoor getoond. Kortom, de tijd is rijp om het project nieuw leven in te blazen.
Afbeelding in context
Maria Patijn is kunsthistorica. Zij is afgestudeerd op de medische afbeeldingen in Jan YpermansCyrurgie. In haar lezing laat ze aan de hand van dit handschrift zien dat platen nooit op zichzelf staan. Ze vertellen ons bijvoorbeeld iets over de achtergrond van de tekenaar, de datering van het handschrift of de context waarin het handschrift ontstaan en gebruikt is. Wat in eerste instantie slechts gekriebel in de marge lijkt of misschien zelfs een schunnig plaatje, blijkt bij nadere bestudering toch getekend met een bedoeling door iemand met medische kennis.
Beeldmotief als uitgangspunt
Ook Martine Meuwese is kunsthistorica. Zij gaat in haar lezing niet uit van de teksttraditie, zoals Maria deed, maar van het beeldmotief. Dit kan interessante invalshoeken opleveren, en ook interessante miskleunen. Zo voert zij ons aan de hand van diverse afbeeldingen mee in het beeldmotief van de arts met zijn urinaal, geheven hoofd en wijzende vinger. Dit lijkt een duidelijk beeldmotief. Een onderdeel van een afbeelding uit een Liber Trotula blijkt echter ten onrechte te worden geïnterpreteerd als een urinefles, terwijl de liefdesdrank van Tristan en Isolde op een bepaalde afbeelding wel weer heel erg op een urinefles lijkt…
Bekijk hier de hand-out met de meest voorkomende fouten bij het interpreteren van afbeeldingen en een lijst met interessante websites.
De pragmatische invalshoek
Albert Koning heeft een medische achtergrond. Zijn belangstelling gaat uit naar de medische en kunstgeschiedenis. Vanuit deze belangstelling heeft hij een collectie van afbeeldingen opgebouwd. Albert hanteert vooral een pragmatische invalshoek: hij zoekt mooie afbeeldingen bij een bepaald onderwerp.
Het platenboekproject
Na deze drie lezingen en het inspirerende rondje langs de meegebrachte afbeeldingen wordt het tijd om spijkers met koppen te slaan. Er volgt een discussie over de uitgangspunten van het platenboekproject, waar de volgende conclusies uit worden getrokken.
- Voorlopig hoofdthema: de mens en zijn wereld. Hoe keek de mens naar zichzelf en naar de wereld waarin hij leefde?
- Publiek: de in cultuur geïnteresseerde leek, zoals NRC.next- lezers en Volkskrantlezers.
- Doel: breder publiek kennis laten maken met de middeleeuwse leef- en denkwereld aan de hand van afbeeldingen die gewijd zijn aan artes-onderwerpen, die ook het moderne publiek zullen aanspreken.
- Mogelijke onderwerpen: voeding/gezondheid, reizen/geografie, kosmos, apparaten/constructies/uitvindingen.
- Mogelijke opzet hoofdstukken: uitgangspunt is een afbeelding uit de Middelnederlandse artesliteratuur, het verhaal kan verder worden verteld met afbeeldingen van buiten de lage landen; naast miniaturen, is het ook mogelijk gebruik te maken van bijv. fresco’s, beeldhouwkunst (misericordes), objecten, etc.
- Opmerking: laat vooral afbeeldingen zien die niet al in alle andere boeken staan en zowel oogstrelend als verrassend zijn.
Orlanda Lie, Andrea van Leerdam, Martine Meuwese, Maria Patijn en Gerrit Verbeek gaan met deze ideeën aan de slag en denken het definitieve concept uit. Vervolgens komt er een oproep voor meer medewerkers aan het project. Het streven is om het platenboek binnen drie jaar af te hebben. Houd W-mail en de website in de gaten voor meer nieuws over dit project.
Moniek Vis, secretaris WEMAL
